Và họ không hỏi rằng... (Mahmoud Darwish)

Và họ không hỏi rằng…
Mahmoud Darwish
English translation by Omnia Amin and Rick London

——

Họ không hỏi rằng: Điều gì đợi chờ ta sau cái chết?
Mặc dù say đắm với Thiên Đàng hơn những điều
đang xảy ra ở trần gian, họ trăn trở
vì một câu hỏi khác: Chúng ta phải làm gì
trước ngày ra đi? Gần gũi cuộc đời, chúng ta sống
như không tồn tại – cuộc đời chúng ta là những mảnh đất hoang,
đợi các bị thần bất động sản
cãi nhau chia phần.
Chúng ta sống kề cận cát bụi cổ xưa.
Cuộc đời ta là triền miên muộn phiền trong đêm người viết sử:
“Dẫu ta đã khiến họ biến mất, họ vẫn quay về
từ trong sự vắng mặt.”
Cuộc đời chúng ta là gánh nặng trên vai họa sĩ:
“Ta vẽ họ, ta hóa thành họ rồi màn sương phủ trùm ta.
Cuộc đời chúng ta khiến Thống tướng u sầu:
“Làm cách nào một hồn ma rướm máu?”
Chúng ta sẽ trở thành điều chúng ta muốn. Chúng ta mong
được sống, một chút thôi, chẳng vì điều gì hơn - tỏ lòng tôn kính
cho sự phục sinh sau cái chết.
Họ bất chợt cất lên những lời như triết gia:
“Cái chết với chúng ta là vô nghĩa: hắn không tồn tại nếu ta còn sống
Cái chết với chúng ta là vô nghĩa: nếu hắn tồn tại ta sẽ không còn.”
Và họ sắp xếp lại những giấc mơ,
rồi chìm vào giấc ngủ khi còn đang đứng.

Viết nên quê nhà (Najwan Darwish)

Viết nên quê nhà
by  Najwan Darwish
translated by Kareem James Abu-Zeid

——

Ta muốn viết nên quê nhà,
Ta muốn ngôn từ
trở thành bản thân vùng đất ấy.
Nhưng ta chỉ là bức tượng tạc nên từ đôi tay người La Mã
mà người Ả Rập đã lãng quên.
Lũ thực dân cướp đi bàn tay ta đứt lìa
rồi đưa chúng vào trong bảo tàng.
Chẳng sao. Ta vẫn muốn viết nên -
dải đất quê nhà
Ngôn từ trong ta vang vọng khắp chốn
và sự câm lặng là câu chuyện của ta.

—-

(Hoài Phương dịch)

Najwan Darwish (1978 - ) Nhà thơ Palestine sinh ra và lớn lên tại Jerusalem. Anh từng theo học luật và đã hành nghề luật sư trong vài năm trước khi quyết định dành trọn thời gian cho thi ca và đã xuất bản nhiều tập thơ. Anh cũng là cố vấn văn học cho nhiều hoạt động nghệ thuật thị giác, sân khấu kịch trường, và biên tập nhiều tạp chí về văn học Palestine và cộng đồng Arab.

Ngạt thở (Najwan Darwish)

Ngạt thở
Najwan Darwish
translated by Kareem James Abu-Zeid

—-

Khổ đau tràn ngập khắp gian phòng
và ta là một bóng ma bước vào căn nhà hoang vắng
kết cục nằm trọn lòng bàn tay,
ta ngủ say rồi thức dậy bên bao tàn tích.
Chán nản làm sao khi ta dần trở nên quen thuộc
với cảnh tiêu điều tịch mịch,
ta gắng bắt kịp chúng đến tận đây.
Đè nặng trên vai là những ngôi nhà hoang phế,
những cuộc ra đi lấp đầy cho nhà cửa các ngươi.
Ta bước vào những buồng tim trống rỗng, và không thở nổi…

*

Không ai hiểu được ta, không người Ả Rập, Byzantine lẫn Ba Tư.
Lẽ nào ta chưa từng có một lịch sử?
Làm thế nào giữa đường ta đã đánh mất -
những bài thơ từng là thế giới nở bừng trong khoảnh khắc?
Và làm sao ngươi, tất cả các ngươi đã thất lạc?
Ngươi lấy đi cả phần của ta trong mất mát
và chỉ chừa lại những gì bỏhoang,
một tinh cầu chẳng còn khung xương -
các người chừa lại cho ta điều này, chừa lại
để chôn vùi.

*

Nếu ta nói rằng ta sẽ rời đi
thì cũng chẳng còn lại ai hay điều gì
ngoài sự từ bỏ đang
cất tiếng kêu khan, để rồi nuốt trọn
giọng nói của chính ta.

——

(Hoài Phương dịch)

Najwan Darwish (1978 - ) Nhà thơ Palestine sinh ra và lớn lên tại Jerusalem. Anh từng theo học luật và đã hành nghề luật sư trong vài năm trước khi quyết định dành trọn thời gian cho thi ca và đã xuất bản nhiều tập thơ. Anh cũng là cố vấn văn học cho nhiều hoạt động nghệ thuật thị giác, sân khấu kịch trường, và biên tập nhiều tạp chí về văn học Palestine và cộng đồng Arab.

Trận oanh tạc chấm dứt (Najwan Darwish)

Trận oanh tạc chấm dứt
Najwan Darwish
English translation by Kareem James Abu-Zeid

—-

Ngày mai sẽ chẳng còn ai biết đến ngươi.
Trận oanh tạc đã qua
chỉ để bắt đầu một lần nữa trong người.
Những tòa nhà đổ sụp, chân trời rực cháy
đưa mồi cho bão lửa càn quét thâm tâm ngươi,
ngọn lửa dữ nuốt trọn đá tảng.

Lũ sát nhân đang say ngủ,
nhưng ngươi thì không -
mãi mãi tỉnh thức,
thức cho đến khi tất thảy vỡ vụn, những tảng đá khổng lồ
từng là nước mắt những thánh thần ẩn dật.

Sự thứ tha đã kết thúc,
Lòng khoan dung tuôn tràn khỏi thời gian.
Không ai biết đến ngươi bây giờ,
và sẽ chẳng một ai biết đến ngươi ngày mai.
Như những cái cây, ngươi
đã bị gieo xuống vùng đất nơi đạn pháo san bằng.

——

(Hoài Phương dịch)

Một tư tưởng thất bại (Basman Aldirawi)

Một ý tưởng thất bại
Basman Aldirawi

——

Ta thấu hiểu Chúa vô cùng:
Bởi cũng như Người, trái tim ta thất vọng ê chề
Nếu giờ đây như Chúa đang ngồi kề bên
có lẽ Người sẽ chia đôi cùng ta điếu thuốc. Ta sẽ đặt tay lên vai Người,
và khóc cùng nhau cho đến khi mưa phùn nhẹ rơi,
rửa trôi Gaza khỏi cuộn khói dày tăm tối,
vốn chẳng phải một phần của vòm trời,
rồi ngưng đọng tiếng nổ giết chết một đứa bé ở Gaza
cùng máu tuôn xối xả từ bàn tay và lỗ miệng của thế giới.
Cuộc đời sẽ trải rộng trên lồng ngực của Gaza, sự phục sinh đang tới:
Nàng nguyên vẹn không một vết xước, không một vết thương.
Nhưng vết sẹo sẽ không chết đi bao giờ, hỡi Đấng Toàn Năng.
Ta nghe thấy Người khóc rằng: “Một tỷ người câm lặng, một triệu người tan nát.”
Âm thanh dòng lệ chảy ngân vang
Và dẫu ta chẳng hề ngoan đạo, ta cầu nguyện.
Tưởng nhớ gương mặt người thân và bè bạn,
con đường, thành phố, đại dương,
gương mặt những người ta từng gặp hằng ngày ở Gaza.
Ta cầu chuyện và nghe thấy Người gào lên giữa tiếng gầm bom đạn
và tứ chi đứt lìa:
Tư tưởng này đã sai!
Nó là một thất bạiâ

- From Gaza

—-

Basman Aldirawi (Basman Derawi) là một bác sĩ vật lý trị liệu tốt nghiệp từ đại học Al-Azhar năm 2010 tại dải Gaza, anh tìm thấy tình cảm cho thi ca thông qua âm nhạc, phim ảnh và sự tiếp xúc với những người cần được chăm sóc đặc biệt và đã bắt đầu viết thơ và thường xuyên đóng góp bài trên nền tảng We Are Not Numbers (Chúng tôi không phải con số) - được thành lập bởi nhà thơ Rafaat Alareer, người đã qua đời vì không kích của quân đội Israel vào ngày 9/12/2023

(Hoài Phương dịch)

Người tử đạo cho Intifada (Fadwa Tuqan)

Người tử đạo cho Intifada
Fadwa Tuqan
——

Họ vẽ nên bản đồ dẫn đường cho sự sống
Rồi lát lối đi ấy cùng đá quý và trái tim trẻ tuổi ấm nồng
họ nâng trái tim lên như hòn đá trong lòng bàn tay
như than hồng, rực lửa
rồi ném chúng vào quỷ dữ bên đường
đã là lúc để phô bày sức mạnh cùng lòng can đảm,
tiếng nói của họ chạm đến muôn nơi
vang vọng khắp chốn
rồi cùng với sức mạnh và lòng can đảm ấy
họ chết đứng
rực lửa trên đường
bừng sáng như những vì sao
đôi môi họ quyện lấy làn môi của sự sống.

***

Tử thần đã đến và vung lưỡi hái
họ vẫn vững chân đối diện cái chết
ngay thẳng hơn rừng cọ
hùng dũng hơn cánh đồng lúa trổ
sáng tỏ hơn vầng dương chiếu rọi
đẹp đẽ hơn hàng cây tưới tắm dưới cơn mưa ôm ấp hừng đông
họ vươn lên, nhảy vọt, lao đến chiến trường
nơi họ lan ra như những quả cầu lửa
họ bốc cháy, sáng rực, trao cho ta ánh sáng
giữa chặng đường - rồi biến mất như vệt nắng dần tan.

***

Ôi những giấc mơ của họ đang hiện ra ở nơi xa
ôm ấp tương lai hạnh phúc!
Và ngươi sẽ mang họ quay lại
cùng những ngày mai tuyệt vời.
Hình hài của tái sinh sẽ vươn lên từ vực sâu của đêm và cái chết
trên gương mặt hắn hiển linh bao tin tốt lành
và giữa đôi mày rộng, một vì sao rực sáng.

***

Đất Mẹ sẽ mớm cho anh dòng sữa ngọt suốt cuộc đời  
để ngay đến sự cô đọng của cái ác
và quỷ dữ nơi đất liền, thống trị biển khơi
cũng không thể bứt rời anh khỏi bầu ngực Người
và anh sẽ chẳng bao giờ rời xa dòng sữa ấy
dẫu bè lũ cướp ngôi xuống tay bạo tàn
anh sẽ chẳng bao giờ rời xa dòng sữa ấy
và rồi giữa màn đêm bội bạc, tử thần sẽ vẽ nên
đầu vú bầu ngực căng tràn bằng giọt táo đắng.  

***

Hãy nhìn họ từ đằng xa!
Họ đang trỗi dậy cao hơn, cao hơn nữa
khi cả thế giới căng mắt dõi theo!
Họ đang vươn lên những nấc thang vời vợi
khi dòng máu trào dâng!
Trái tim họ không thể nào bị trói buộc bởi tử thần bội bạc
khi sự tái sinh và hừng đông còn đó
trong tầm mắt, dẫn họ bước tiếp con đường của hy sinh!
Hãy nhìn họ đàn chim ưng giang đôi cánh giữa Intifada
họ bước đến vĩnh hằng, vì dải đất và quê hương tôn kính!

Gửi đến Palestine từ dải Gaza (Refaat Alareer)

Gửi đến Palestine từ dải Gaza
Refaat Alareer
—-

Dẫu cho Israel đã giáng xuống ta án tử
như một viên đạn chì
đâm xuyên qua đầu,
ngấu nghiến cuộc đời ta,
bấu vào ta như con ve trên thân chú mèo,
rồi bóp nghẹn cuống họng ta
Giây phút chúng ta nói “Amen”
đáp lại lời nguyện của những người già
bị chặn lại trên đường về với Chúa,
Chúng ta mơ rồi nguyện cầu,
bấu víu cuộc đời quyết liệt hơn nữa
Mỗi lần một người thân yêu
bị nhổ đi dưới bàn tay man dã.
Chúng ta phải sống. Chúng ta phải sống
Chúng ta sẽ sống.

Bài thơ được đăng trong tuyển tập Gaza Writes Back: Short Stories from Young Writer in Gaza, Palestine

—-

(Hoài Phương dịch)

Buồn hơn dòng nước (Samih al-Qasim)

Buồn hơn dòng nước
Samid al-Qasim
translated by Nazih Kassis

——

Buồn hơn dòng nước,
đứng giữa bao kì quan cõi chết,
ngươi đã tách rời bản thân khỏi vùng đất này.
Buồn hơn dòng nước
nhưng kiên cường hơn sóng gió thổi qua,
ước sao ta có được vài giây chợp mắt,
một mình. Xung quanh là hàng triệu người
đằng sau khung cửa chìm dần vào đêm tối.


Ngươi đã tách rời khỏi cái tôi
để có thể ở lại
quê nhà.
Ngươi còn ở đây.
(Con người vô dụng làm sao… vùng đất này cũng vậy
nhưng ngươi còn bám trụ)
Và ở vùng trời trống rỗng này,
chẳng còn lại gì ngoài chính ngươi
cùng phế tích của thời loạn lạc
sau một mùa thanh trừng đau đớn…

*

Ngươi được sinh ra trong chiếc nôi miền đất thánh.
Và chiếc nôi của tôn giáo chính là vùng đất của ngươi.
Giữa chiếc nôi và nấm mồ, ngươi đã chọn
ở lại quê nhà. Để cơn gió thổi bay phấn hoa
đến đại thụ của Thánh Thần. Linh hồn ngươi bám trụ, như đàn chim mùa hạ thiên di
để khi mùa đông đến trở về rồi đi qua cái chết một lần nữa.
Những quả bom ngạt đang phát nổ
sẽ cho ngươi vay mượn nhịp điệu
và khi thời khắc đến, ngươi sẽ vùng lên
buồn hơn dòng nước
và kiên cường hơn kết thúc…

*

Những nhạc công xưa đó thuộc về ngươi. Mênh mông sa mạc
Bí mật những chuyến chinh phạt – nhân danh tên các người
và những hòn than hồng của sự lĩnh hội đó
còn đang rực sáng dưới đống tro tàn.
Cùng một giấc mơ ngươi dẫn đường cho bao kỷ nguyên mới
Kiên cường đi tới với những vì sao, kiến tạo những khu vườn
ngươi hiểu thấu những điều Thánh Thần dạy về đại họa,
để rồi đùa cợt cùng cái chết:
mặt nạ hơi ngạt ấy đã được giải phóng
huyết quản trong ngươi tìm ra điều chúng hằng mong mỏi
và ngươi đã bị thuyết phục rằng
bản thân ngươi chính là khởi đầu không có điểm tận,
không hồi kết thúc… và vòng vây cuốn siết cổ họng ngươi
ngày càng chặt, không bao giờ châm dứt. Vết nứt trên trần nhà nở rộng,
bức tường nhà ngươi biết rõ
gương mặt của bom đạn từ tận tâm can.
Và ngươi đứng bên thềm ý chí
từng giọt của lời đang rơi, câm lặng rỉ máu,
khi ngươi moi viên đạn khỏi bức ảnh gia đình
khi ngươi lần mò theo đường pháo kích
rồi bước vào buồng tim của bao đồ vật trong nhà
đếm từng lỗ thủng nơi mảnh đạn ghim
trong cơ thể đứa con gái hẵng còn ngủ say -
như hôn lên lớp sáp phủ bàn tay em
trong góc tối của chiếc hòm.
Làm cách nào ta đúc thành sự điên loạn của một điếu văn?
Làm cách nào ta gom lại tháng ngày những người đã chết
dọc bên con đường quê nhà đẫm ướt sương?
Hoặc ngươi có thể ôm vào lòng
cơ thể con gái ngươi hẵng còn say ngủ.

*

Buồn hơn dòng nước
Và sáng tỏ hơn vầng dương ngày hạ.
Nhưng ngọn lúa mì sẽ chọn ngày
để chín, sau triền miên mùa hạn.
Vì vậy hãy cầu xin một ổ bánh mì thôi
từ đơn vị cứu trợ gần nhà -
Và tạm quên đi những bữa ăn khác một thời gian.
Quên đi giá cả của chúng: từng ngày.
Từng tháng. Rồi từng năm đi qua.
Hãy thanh lọc bầu không gian khác lạ
trước khi tiếng gọi ngươi thình lình phát nổ.
Ngươi cất tiếng gọi và cũng là kẻ lắng nghe.
Ngươi cháy bùng trong lửa. Họ dập tắt. Rồi bắt đầu.
Ngươi thoái lui. Ngươi tìm thấy vùng đất ấy.
Để rồi lại đánh mất.
Buồn hơn dòng nước…


From Sadder Than Water: New & Selected Poems by Samih al-Qasim, translated by Nazih Kassis. Reprinted with the author's permission.

Khi hắn chạm đến tận cùng cô độc (Ghassan Zaqtan)

Khi hắn chạm đến tận cùng cô độc
Ghassan Zaqtan
English translation by Fady Joudah

—-

Hắn sập cửa rồi tắt đèn
trừ hành lang nơi dẫn đến hàng rào
nơi hắn trộm nhìn giàn hoa giấy

bên những cành táo ngọt hắn gieo xuống mùa đông qua.
Chỉ một ngọn nến leo lét trong phòng,
vậy thôi là đủ.

Cuộn khói dâng lên bên ánh lửa yếu ớt
khiến hắn nghĩ đến một nơi có những gương mặt
cùng thân thể, tên gọi và nơi chốn  
đang ngồi phía bên kia làn khói mỏng.  

Giữa hành lang vô tận tiếng thở dài lăn lộn khi cố vươn đến hắn
Tiếng nói và những căn phòng quá xa xôi, như thể bị chôn vùi.

Nhưng hắn còn ở đó giang rộng đôi tay
cùng làn khói dẫn đường đưa họ băng qua bóng tối
ánh sáng là dấu hiệu, là hành lang yêu thương
bảo vệ cho mọi thứ đừng rơi, đừng lạc lối.  

Để ký ức của hắn đừng kết thúc cũng không mục rữa
Chỉ vừa đủ để đợi chờ hắn ở một cõi xa xôi
cho đến khi hắn chạm đến tận cùng của cô độc

Ghassan Zaqtan, November 2, 2021

                                        —Zakariya/Beit Jala/Ramallah

Ngựa đen (Ghassan Zaqtan)

Ngựa đen
Ghassan Zaqtan
English translation by Fady Joudah

—

Kẻ thù đã chết không ngừng nghĩ về ta trong giấc ngủ vĩnh hằng
Những bóng ma lướt đi trên bậc thang, ngồi trong góc tối
Những bóng ma ta nhặt bên vệ đường, như chuỗi hạt
quàng trên cổ một người kết từ tội lỗi.

Tội lỗi ngập tràn cuống họng, và tại đây ta nuôi sống những bóng ma, cho họ ăn
rồi họ bơi vòng quanh như đàn ngựa đen trong giấc mộng.

Với sức sống từ người tử nạn, điệu Blue cuối trỗi dậy
khi ta nghĩ về sự đố kỵ,
cánh cửa rạch hở và hơi thở tràn qua kẽ nứt, dòng sông
thở phập phồng, như một kẻ say
và quá khứ của người đàn bà chợt thức dậy giữa công viên…

Và khi ta chìm vào giấc ngủ
Ta thấy một chú ngựa đang gặm cỏ
bất cứ khi nào ta chìm vào giấc ngủ
một chú ngựa bước đến gặm nhấm giấc mơ ta

Trên chiếc bàn ở Ramallah là bao lá thư dang dở, bức ảnh người bạn cũ
Bản chép tay bài thơ của một chàng trai trẻ từ Gaza, đồng hồ cát,
và khởi đầu của bài thơ đang đập cánh trong đầu.  

Tôi muốn nhớ về bạn như bài hát ta từng nghe hồi tiểu học
mà tôi nhớ tường tận, chưa từng phạm lỗi
với đôi môi lạc nhịp và mái đầu nghiêng
cùng bàn chân nhỏ hăng hái giậm sàn đất
và trên chiếc bàn là đôi tay vỗ liên hồi.  

Tất cả đã chết vì chiến tranh, bằng hữu, bạn học…
những bàn chân nhỏ ấy vẫn còn đây, cùng đôi tay hăng hái, dẫm trên
sàn lớp học, bàn ăn, bên vệ đường
trên vai lưng những người dạo bước
và bất cứ nơi đâu tôi đi đến
tôi vẫn nghe
tôi vẫn nhìn thấy.

Cây vĩ cầm (Mahmoud Darwish)

Vĩ cầm gạt nước mắt cho người Gypsie đi tới Andalusia
Vĩ cầm khóc thương người Ả Rập đang rời khỏi Andalusia
Vĩ cầm khóc thương kỷ nguyên thất lạc chẳng thể quay về
Vĩ cầm khóc thương quê hương đã mất đợi ngày ta lấy lại
Vĩ cầm đốt cháy cánh rừng ở phía xa tăm tối
Vĩ cầm rạch nát chân trời, ngửi mùi máu tanh trong huyết mạch.
Vĩ cầm là tuấn mã trên sợi dây của bóng ma và dòng nước kêu than
Vĩ cầm là cánh đồng tử đinh hương rạp mình nghiêng ngả
Vĩ cầm là dã thú chịu đay nghiến dưới móng vuốt người đàn bà
chạm khẽ rồi rời đi,
Vĩ cầm là đội quân dựng nên nấm mồ từ cẩm thạch và thanh âm
Vĩ cầm là trái tim vô chính phủ được làn gió dưới chân người vũ công nâng đỡ
Vĩ cầm là bầy chim đi tìm bóng mát dưới ràng biểu ngữ dang dở
Vĩ cầm là lời phàn nàn của tấm lụa thu mình sau một tối đắm say
Vĩ cầm là hương rượu vang nồng đượm khi chối từ cơn khát
Vĩ cầm đi theo ta khắp nơi chốn để rửa hận
Vĩ cầm xuống tay hạ sát, bất cứ nơi nào hắn tìm thấy ta.
Vĩ cầm khóc thương người Ả Rập đang rời khỏi Andalusia.
Vĩ cầm gạt nước mắt cùng đoàn Gypsies đi tới Andalusia.

---

(Hoài Phương dịch)

Andalusia: Một vùng đất nơi những người Gypsie du mục (Người Romani) đầu tiên đã đến vào năm 1462 và cũng là nơi tập trung cộng đồng Gypsie đông đảo nhất hiện tại ở Tây Ban Nha (Đây cũng là quê hương của thi sĩ nổi tiếng Federico Garcia Lorca). Người Gypsie xuất xứ từ Ấn Độ, thường lang bạt rày đây mai đó và cũng đã từng chịu cảnh đàn áp trong quá khứ, Mahmoud Darwish đã mượn hình ảnh này để kể về hoàn cảnh những người Palestine lưu vong.

Lời hứa của giông bão (Mahmoud Darwish)

Lời hứa của giông bão
Mahmoud Darwish

——

Đành vậy thôi!
Ta sẽ khước từ cái chết.
Thiêu đốt giọt lệ rơi từ bài ca rướm máu
Và lột trần khỏi rặng Ô-liu
những cành nhánh giả mạo.

Nếu ta đã từng tấu lên khúc hoan ca
Đằng sau mi mắt hoảng sợ khép chặt
Đó là bởi vì cơn bão
đã giao ước với ta về ly rượu hồng
cùng bánh mì thơm và dải cầu vồng.

Bởi cuồng phong đã thổi bay
tiếng nói từ bầy chim quỵ lụy ngu ngốc
Rồi bứt rời những cành nhánh giả tạo
khỏi cội cây kiên cường đứng vững.

Đành vậy thôi!
Ta quá đỗi tự hào về người -
Ôi, thành phố đau thương!
Người là ánh chớp giữa đêm sầu muộn
Khi con đường nhíu mày nhìn xuống
Người chở che cho ta khỏi bóng tối
Và những cái nhìn giận dữ căm hờn.

Ta sẽ tấu lên khúc hoan ca
Sau mí mắt kinh hoàng khép chặt
Bởi giông bão đã trỗi dậy
và càn quét quê nhà…

Mẹ tôi (Mahmoud Darwish)

Mẹ tôi
Mahmoud Darwish
English translation by A.Z. Forman.

—-

Con nhớ làm sao bánh mì thơm
và những ly cà phê của mẹ
Cách mẹ khẽ chạm tay
Và ký ức tuổi thơ sống dậy
từng ngày, từng ngày
Con phải nâng niu cuộc đời này
Bởi nếu con chết đi
Con sẽ hổ thẹn vô cùng trước giọt nước mắt người.

Và nếu một ngày con trở lại
Hãy xem con như tấm mạng người phủ trước làn mi
Trên nắm xương con hãy rải tràn cỏ xanh
nơi bước chân mẹ đã ban phước lành
như vùng đất thánh.
Và hãy bện chúng ta lại thật chặt,
Bằng một lọn tóc của mẹ
Và như thế con biết đâu sẽ trở thành bất tử
Linh hồn con vươn lên như thánh thần
Nếu con có thể chạm đến tận cùng đáy sâu trái tim người.

Nếu một ngày con trở lại, xin mẹ
Hãy dùng con như củi khô, mồi cho bếp lửa
Hãy xem con như sợi dây phơi căng trên mái nhà người
Bởi nếu không được mẹ ban phước hằng ngày
Con yếu đuối làm sao, chẳng còn đứng vững.

Con đã già rồi…
Hãy mang cho con bản đồ sao thời thơ ấu
Để con cùng bầy chim thiên di
tìm thấy con đường hồi hương
về tổ ấm nơi mẹ vẫn đợi chờ.

—-

(Hoài Phương dịch)

Mahmoud Darwish sáng tác bài thơ này khi còn trẻ, khi ông đang bị giam trong nhà ngục Israel, và ông bày tỏ lòng thương nhớ và sự hối lỗi gửi đến mẹ qua bài thơ này, được viết như một lá thư gửi đến bà. Ông kể rằng:

”Khi tôi còn ở trong ngục, mẹ đã đến thăm, bà mang theo trái cây và cà phê, và tôi không thể nào quên giây phút cai ngục tịch thu bình cà phê rồi đổ chúng xuống trước mặt bà… tôi không thể nào quên những giọt nước mắt đó. Tôi đã viết nên bài thơ này gửi đến mẹ trong buồng giam, trên vỏ một hộp thuốc lá rỗng. Tôi từng nghĩ rằng đây chỉ là lời xin lỗi của một đứa trẻ gửi đến mẹ mà thôi, chẳng nghĩ rằng rồi một ngày bài thơ này sẽ thành bài hát được xướng lên bởi hàng triệu đứa trẻ trên thế giới.”

Bài thơ “Mẹ tôi” đã được Marcel Khalife, một nhạc sĩ người Lebanon phổ nhạc, mời các bạn nghe ca khúc này tại đây”

https://www.youtube.com/watch?v=gX2x7aW2EbI

Thưa Cha, Con là Yusuf (Mahmoud Darwish)

Thưa Cha, con là Yusuf
Mahmoud Darwish
English translation Manal Swairjo

——

Thưa Cha, con là Yusuf
Thưa Cha, các anh không yêu thương cũng chẳng muốn con kề cạnh
Họ đánh đập, ném đá và buông lời cay đắng
Họ muốn con chết quách để có dịp đọc điếu văn
Họ đuổi con khỏi nhà Cha và khóa chặt cửa
Họ nhẫn tâm trục xuất con khỏi ruộng đồng.

Thưa cha, họ đầu độc vườn nho con chăm sóc
Rồi họ hủy hoại những giấc mộng con từng chiêm bao
Khi gió vờn đùa mái tóc con họ ghen tỵ thấy rõ
Bao lửa giận họ ném vào cả hai chúng ta
Con đã lấy đi điều gì từ họ, thưa Cha?
Bờ vai con cánh bướm chọn nghỉ ngơi
Đứng trước con đồng lúa cúi đầu
Và trên tay con những cánh chim chao liệng

Tại sao lại là con?
Cha ban cho con cái tên Yusuf
Họ liền ném con vào giếng.
Rồi đổ tội cho sói lang.
Lũ sói còn hiền ngoan hơn so với những người anh đó.
Ôi, Cha ơi
Con đã làm phật lòng ai khi lỡ miệng nói rằng
Con đã thấy mười một vì sao, mặt trời và ánh trăng
Và đối diện con họ cúi mình.

—-

(Hoài Phương dịch)
Bài thơ này được đăng trên tạp chí Al Jadid, Tuyển tập số 5, thứ 28, Mùa hè 1999.

Chỉ là thói quen (Ghassan Zaqtan)

Chỉ là thói quen
Ghassan Zaqtan
English translation by Fady Joudah
—-

Chiến binh và lính canh lỡ quên trong khu vườn,
Lính canh và biên phòng lỡ quên nơi cửa khẩu
Cửa khẩu và quân chiếm đóng lỡ quên bên thềm cửa,
Quân chiếm đóng và chính trị gia lỡ quên giữa đời ta,
Chính trị gia từng là chiến binh phục vụ quân chiếm đóng.
Xe tăng Merkava và quân đội lỡ quên ở trường học,
Quân đội và chiến tranh lỡ quên trong thành phố,
Chiến tranh và thống tướng lỡ quên giữa khán phòng,
Thống tướng và hòa bình lỡ quên trong giấc ngủ chúng ta.
Và hòa bình đã cầm lái chiến tăng Merkava.
Chúng nã đạn pháo vào đầu ta,
Mà chẳng cần khẩu lệnh,
Chỉ vậy thôi,
một thói quen.

Câu chuyện (Kamal Nasser)

Câu chuyện
Kamal Nasser (1924 - 1973)
English translation by Micheal R. Burch

—-

Để tôi kể anh nghe câu chuyện này…
câu chuyện từng sống trong giấc mộng dân tôi,
hoài thai từ thế giới của lều bạt,
cảm hứng là đói khát, được tô điểm thêm bởi bao đêm kinh hoàng
Câu chuyện đất nước tôi, một nhúm dân lưu lạc.
Nơi nửa cân bột mì hai mươi mạng chia nhau
kèm theo lời hứa hẹn… và vài món quà nhỏ.

Đó là câu chuyện của những người khốn khổ
nối nhau thành hàng đằng đẵng mười năm
trong cơn đói,
giữa đớn đau và giọt nước mắt rơi,
giữa nhọc nhằn và khao khát.
Đó là câu chuyện về những người lưu lạc,
bị ném vào mê lộ của tháng năm,
Thế nhưng họ vẫn ngoan cường trụ lại
đồng lòng hợp nhất dẫu có bị lột trần
khi lê bước chân từ ánh sáng về túp lều nhỏ:
cuộc cách mạng ngày trở lại
vào thế giới của đêm thâu.

—-

(Hoài Phương dịch)

Kamal Nasser (Kamal Butros Nasser) Là một chính trị gia Palestine và cũng là một nhà thơ, nhà văn. Ông sinh ra tại Gaza vào năm 1924 và lớn lên ở Birzeit trong một gia đình Thiên Chúa giáo. Ông từng theo học tại Đại học Birzeit rồi sau đó theo đuổi Chính trị học tại American University tại Beirut. Ông trở thành giáo viên sau đó trong khi theo đuổi học luật tại Jerusalem. Vào năm 1952, ông gia nhập Ba’ath (Arab society Ba’th party) và chịu trách nhiệm sản xuất ở tòa báo Al-Ba’ath tại Ramallah và tờ báo Jil al-Jadid, một tòa báo quân đội. Bị trục xuất khỏi Tây Ngạn bởi Israel vào năm 1967, Nasser trở thành chủ biên của tuần báo Falastin Al Thawra trực thuộc PLO. Ông cũng là phát ngôn viên chính thức của PLO và từng nắm giữ chứng vụ quan trọng trong ban truyền thông. Ông qua đời vào đêm 9/4/1973, bị ám sát bởi lực lượng tinh nhuệ Israel trong một cuộc đột kích vào Lebanon.

Rita và khẩu súng trường (Mahmoud Darwish)

“Rita và khẩu súng trường”
Mahmoud Darwish
English translation by Lamdi Hasan

—-

Giữa Rita và đôi mắt của ta
là một khẩu súng trường
Những ai từng biết Rita
Sẽ quỳ xuống rồi tấu nhạc
tụng ca thánh thần trong đôi mắt đẫm màu mật ấy.

Và ta đã hôn Rita
khi nàng còn rất trẻ
Ta nhớ cách nàng bước đến
cách bím tóc nàng quấn quít bàn tay ta
Và ta nhớ Rita
như chim sẻ nhớ thương suối nguồn.
Ah, Rita
Giữa chúng ta là triệu cánh chim, hình ảnh
mà phần nhiều là điểm hẹn đôi ta từng gặp gỡ
rền vang tiếng súng trường.

Cái tên Rita là yến tiệc nơi vòm miệng
Và thân thể nàng là hôn lễ trong huyết quản ta.
Ta lạc mất mình trong Rita suốt hai năm
Nàng say ngủ trong vòng tay ta thời gian đó
Chúng ta trao cho nhau bao thề nguyện
Bên những chiếc ly hoàn mỹ
Để giọt rượu thiêu cháy làn môi
Và rồi cùng nhau đôi ta lần nữa tái sinh.

Ôi, Rita!
Có điều gì khiến ta rời mắt khỏi nàng trước khi họng súng đến
Chỉ đôi giấc ngủ ngày và làn mây sóng sánh mật ong
Đã từng có một thời…
Ôi, thinh lặng của đêm rơi
Khi bình minh tới ánh trăng của ta thiên di về cõi khác
hướng về vùng trời có đôi mắt màu mật ong
Và rồi thành phố càn quét những nhạc công
Cùng với Rita.

Giữa đôi mắt ta và Rita -
Là một khẩu súng trường.

——

Translator note: Mahmoud Darwish đã từng yêu một cô gái người Israel vào những năm 1960 khi ông còn trẻ, và đây là bài thơ ông viết về tình yêu nồng cháy giữa ông và cô gái đó. Họ đứng ở hai bên bờ chiến tuyến với những khác biệt không thể dung hòa giữa Israel và Palestine, một tình yêu cam go, “dị giáo” bị số đông phản đối như câu chuyện giữa Romeo và Juliet. Rita là biệt hiệu mà ông gọi người yêu của mình - Tamar Ben-Ami, và câu chuyện giữa họ đã được ghi lại trong bộ phim tài liệu “Viết lại, ta là một người Ả Rập” (2014). Ben-Ami là con gái của một gia đình Do Thái giàu có, Mahmoud Darwish khi đó là sinh viên tại trường đại học Haifa, và họ gặp nhau tại một cuộc diễu hành của Đảng cộng sản Israel vào năm 1962. Tại thị trấn Shfaram gần Haifa, ông thường đọc thơ và Ben-Ami - một vũ công và ca sĩ - trình diễn âm nhạc. Ông khi đó 22 tuổi và Ben-Ami 16 tuổi rưỡi. Ben-Ami nói rằng cô không muốn công khai mối quan hệ của họ bởi vì thể chế cộng sản, và vì ông là một người Arab, cô là một người Do Thái.

Mahmoud Darwish kể lại, ông từng bảo Ben-Ami: Em là thanh gươm thắng trận. Và cô trả lời: Và anh là lưỡi dao đã đào thoát.

Tuy nhiên tình yêu của họ không thể vượt qua lý tưởng. Mahmoud Darwish ngày càng nổi tiếng trong vai trò chủ bút và thông dịch cho Tòa báo Cộng Sản, cùng những bài thơ phản chiến và đả kích Israel, tiêu biểu là bài thơ “Thẻ căn cước”(Identity card, 1964) đã khiến ông đi tù. Ben-Ami vẫn còn trẻ và không thể từ bỏ gia đình, cuộc đời mình tại Israel. Họ chia tay. Vào năm 1967, sau cuộc chiến 6 ngày, Ben-Ami gia nhập quân đội Israel. Khi biết tin này Mahmoud Darwish đã gửi thư cho cô rằng:

”Tamari, tuần này anh nghĩ về em rất nhiều. Những suy tư này khiến anh cảm thấy thật tệ hại. Anh chỉ còn thấy trong em một tên tội phạm. Anh buộc lòng phải quên đi những khía cạnh đẹp đẽ ngọt ngào của em. Chúng còn tồn tại không? Anh mong là có.”

Sau trận chiến 1967, Darwish bị giam lỏng tại Haifa, và vào năm 1971, ông rời khỏi PAlestine đến Cairo, sau đó là Beirut, Moscow và Paris, cuộc đời lưu vong của ông bắt đầu và không bao giờ quay lại quê hương. Ông nhắc lại mối tình của mình với Ben-Ami sau đó trong tuyển tập “Hồi ký những tiếc thương tầm thường”(Journal of an Ordinary Grief)

“Ta nghĩ về em: Em đang làm gì? Có lẽ em đang ở Nablus, hay một thành phố khác, trên tay là một khẩu súng trường trong đội ngũ quân xâm lược, có lẽ ngay chính giây phút này em đang ra lệnh buộc vài người đàn ông giơ tay hay quỳ mọp dưới đất. Có lẽ em đang thẩm vấn và tra tấn một bé gái Ả Rập bằng tuổi em, cũng xinh xắn như em đã từng.”

Ben-Ami sau khi rời khỏi IDF (Quân đội Israel), bà đã rời Israel đến Đức làm việc như một biên đạo múa, nơi bà sinh sống đến tận bây giờ.

Bà chia sẻ với Mara’ana - đạo diễn của thước phim tài liệu “Viết lại, Ta là một người Ả Rập” - rằng: “Tôi có những người bạn Israel và tôi muốn ở lại nơi đó. Tôi nghĩ rằng mình chọn nơi này vì khi đó danh tính của tôi, khái niệm “tôi là ai” vẫn còn quá yếu ớt, tôi không dám thể hiện bản thân mình vì tôi còn trẻ, tôi bận đi học và chẳng có thời gian để suy tư, có lẽ…”

”Sự chia ly này là lỗi lầm của tôi. Tôi không đủ mạnh mẽ để vượt qua những khó khăn trong mối quan hệ này.”

Trên mạng có nhiều bài viết lan truyền về việc Mahmoud Darwish từng hẹn hò một tình báo viên Mossad trong quân đội Israel, nhưng bài phỏng vấn này đã xóa tan nghi vấn đó. Họ đã từng yêu nhau khi họ còn trẻ, một tình yêu vượt qua rào cản tôn giáo - ý thức hệ, dẫu nó đã chết yểu, nhưng tình yêu của họ còn đó trong thi ca.

Mong rằng một ngày nào đó, người Do Thái và Ả Rập sẽ có thể ôm lấy nhau trong yêu thương, như nhà Montague và Capulet hòa giải sau cái chết hai người con của họ, như những gì Mahmoud Darwish từng mong mỏi.

Vào một ngày như hôm nay (Mahmoud Darwish)

Vào một ngày như hôm nay
Mahmoud Darwish
English translation by Fady Joudah

—-

Vào một ngày như hôm nay, tại một góc khuất
nơi nhà nguyện, trên mình là phục sức nữ tính,  
giữa một năm nhuận, giữa cuộc hạnh ngộ giữa sắc xanh lục
vĩnh hằng, và màu đen kolh thăm thẳm.
Khi hình hài hòa quyện cùng vật chất,
giữa những giác quan và đức khổ hạnh Sufi,
Bên dưới dàn nho vươn tỏa trên giàn rào,
Và những cái bóng đến đều đặn như một chu kỳ,
Khiến dáng hình của ý nghĩa đớn đau, và ngay tại
nơi chốn xúc động khôn cùng này/
                  Ta sẽ gặp khởi đầu và điểm tận của chính mình
                  Rồi cất lời: Khốn kiếp! Hãy mang ta đi nhưng nhớ chừa lại
Trái tim sự thật hẵng còn tươi cho đứa con lũ chó rừng
Và ta sẽ nói rằng: Ta chẳng phải một công dân
cũng không là kẻ chạy nạn
Ta chỉ muốn một điều thôi và không gì khác
Một điều duy nhất:
Là cái chết đơn giản và lặng im
Trong một ngày như hôm nay,
giữa góc khuất của bụi hoa diên vỹ
Biết đâu chúng sẽ đền bù cho ta ít nhiều
sau một đời ta đong đếm
bằng phút giây
bằng ly biệt
Ta muốn chết đi giữa một khu vườn
Chỉ vậy và không gì khác!

(Hoài Phương dịch)

Bàn tay của chiến tranh (Hosam Maarouf)

Bàn tay của chiến tranh
Hosam Maarouf
English translation by Fady Joudah

——

Ta nắm lấy bàn tay của chiến tranh
chẳng phải vì hắn là bạn đồng hành
mà bởi vì cái chết
đến chậm, nên ta đành lừa phỉnh hắn.

Ta nắm lấy bàn tay của chiến tranh
tin rằng đây là lần cuối cùng
hứng chịu tai ương hắn gieo xuống
bởi con đường ta đi là bức tường vô dụng.

và quê hương vẫn mải miết đi tìm
một bức ảnh
của nỗi đau chung.  

——

Hosam Maarouf là một nhà thơ, tiểu thuyết gia đến từ Gaza. Tuyển tập thơ “Death smell like grass” của anh đã nhận được giải thưởng văn học từ Bảo tàng Mahmoud Darwish vào năm 2015.

Một vĩnh hằng nhỏ bé (Mourid Barghouti)

Một vĩnh hằng nhỏ bé
Mourid Barghouti
English translation by Zeina Hashem Bec

——

Đơn độc, vút bay, ban công là những tầng mây
trong vòng tay êm ái của bầu trời
Bãi biển trải dài trước mắt, một thiên đường
nơi màu xanh lục (thầm thì, gầm lên vang vọng)
đủ nói lên tất cả.
Xanh lục nơi viền lá lấp lánh màu quả hồ trăn
Xanh lục bú mớm, trườn bò
cho đến khi trưởng thành như quả mơ sáng tỏ
rồi dần ngả màu rỉ sét xa hoa
như tấm da một quả lựu chín rũ.
Màu lục xám đào thoát khỏi xanh lam
lấp lánh như ngọc trai ngả sang ánh đồng
trong suốt tựa quả nho bé nhỏ và hơi giống
một thứ tôi không thể gọi tên.

Cánh rừng trải rộng từ đồi xa dần chạm đến
sự tĩnh lặng nơi lòng hồ trải rộng
và mùi của hoa thơm nhẹ rơi
từ chân núi, hướng về phía tôi, cao xa vời vợi
như cánh chim mãi trói buộc bởi vòm trời.
Và dáng hình núi xanh thân thương như
tổ tiên ta, những người tỏ tường nơi họ thuộc về,
dãy núi là những kỷ nguyên,
và nếu ngươi nhìn thật kỹ, chúng là cơ thể của thời gian.
Tô điểm bởi những con thuyền, mặt hồ là
chiếc váy xinh của một cô cháu nhỏ. Gật gù ngái ngủ cô lắng nghe
ngọn núi thầm thì những mẩu chuyện thần kì
khi cơn gió thẹn thùng thổi qua
(những bản làng lác đác bên vòng hồ)
và có phần hối lỗi vì lỡ khiến tàn lá lao xao.

Và rồi đôi cánh thình lình trổ ra
tôi nhấc mình bay lên mênh mông trải rộng
giờ là cánh chim tôi bỗng chốc nhận ra
thế nào là góc nhìn toàn cảnh.
Và tôi cất lời thật là một buổi sáng yên lành
cho những ai dừng lại nhìn ngắm,
cảnh tượng nơi vạn vật nương tựa vào nhau.
Tôi sẽ cần đến một năm
để học tên của bao đại thụ,
của tán cây, những đóa hoa, tên các loài chim,
một năm để học được tên tôi giữa nơi này.
Và tại đây thi ca là hoàn hảo,
nên viết sao cũng được, hỡi người lạ
bởi những kí tự khao khát anh ở chốn này.

Tôi ngẫm về xác thân rồi chợt thấy hoang mang:
bên dưới hàng cúc trên làn áo mỏng
là một hiện thực
như đầu gối đập vào nền cẩm thạch,
rồi ập đến một quá khứ hãi hùng
như loài sói lang nghĩ về đứa trẻ thơ
và hối thúc tôi gọi đó là tương lai.
Ở kia là nhà cửa dân tôi
nay đã đổi người,
bao tổn thương mất mát được sắp đặt
ngay ngắn như từ điển trên giá sách.

Bản thân tôi khép chặt, nhưng đôi mắt còn mở to
như cửa sổ nhà mẹ tôi
chưa từng thấy quan cảnh những đứa cháu
chơi đùa ở sân sau -
Nhưng bà đã chứng kiến quân đội Yahweh đùa cợt
với tháng năm của chúng tôi, bà kinh qua thời thế đảo điên
nhìn thân thể nạn nhân hủy hoại triệt để
cùng nỗi hoài mong sụp đổ như những trần nhà.

Và dưới hàng cúc trên lần áo mỏng
Tôi tiếp tục công việc mang tên tồn tại:
Giữ cho Radwa được ấm,
Để Majid lưu lại đến tận khuya
Và mẹ Munif ngắt hoa từ vườn nhà
trong khi bà đợi ông Munif trở về.
Chúng tôi tản bộ giữa rặng núi vào buổi sớm mai,
chuyện trò, lắng nghe, mỏi mệt, từ tốn, nghỉ ngơi, hối hả,
giận dữ rồi thứ tha,
chúng tôi quên đi, đôi khi lạc lối, xin lời hướng dẫn
ngâm lên một khúc Al-Mutanabbi
phá lên cười trước một câu đùa hòa cùng nước mắt.

Tôi có thể khiến cái chết hối cải trước thất bại của hắn không?
Cái chết có tin rằng tôi đang bước đi trên đôi chân người đã khuất?
Bước chân của tôi thuộc về họ,
và bài thơ này đang dỏng tai nghe.
Tôi có nên thuyết phục cái chết rằng sớm thôi sẽ đến lượt mình
như sự cứu rỗi, hay vòng tay ôm.
Nó đang xảy ra rồi
và cùng nhau ta biết đâu kham nổi
gánh nặng của một vẻ đẹp quá sức chịu đựng,
một vĩnh hằng nhỏ nhoi
khiến ta ngạc nhiên trong giây phút này: Tamim chuẩn bị bấm máy
… và tôi lên tiếng, Hãy đợi:

Để tôi chỉnh lại cổ áo cho Radwa
kéo Munif và mẹ tôi lại gần hơn một chút,
đưa những người cao nhất như cha và Majid vào chính giữa.
Cái chết liệu có bị thuyết phục rằng chúng tôi đã hồi sinh
trượt khỏi tay tử thần, cất cánh bay giữa bầy chim?
Trên mặt hồ, chúng ta hòa cùng làn nước,
thành núi tảng và bóng râm,
và hàng quán rải rác bên đường.

Chính nơi đây ta trục xuất nỗi khát khao từ ngôn ngữ.
Khát khao, lời tự thú đánh vỡ và tách đôi
nơi chốn, thân thể và bản ngã.
Bờ cũng là sông
Bởi không có bờ thì con sông đã thành thứ khác.
Và ngọn núi là núi nhờ bao triền đồi bồi đắp
Còn những đóa hoa, chẳng phải đều trổ ra từ cành nhánh?
Như cán cần lưỡi gươm để hoàn thành sứ mệnh
Ai có thể tách rời loài chim khỏi sự hiện diện của đôi cánh?
Ai có thể tách rời ngọn sóng khỏi biển xanh?
Và ai có thể tách rời con thuyền khỏi dòng nước?
Ai từng nói mùa xuân là khi mùa hạ vắng mặt?
Ai tách bạch đám mây khỏi sắc trắng?
Và bầu trời sẽ chẳng còn hào quang
nếu không có vầng trăng trong tim hắn.

Có phải tôi vừa nói những lời này không
hay những người đã chết bất thần ứng khẩu
Tôi không chắc,
Nhưng tôi không nhớ họ -
bởi vì họ còn đây
dưới hàng cúc trong lần áo mỏng.